Waarom denk ik zo negatief over de Islam?

Waarom dit artikel?

Ik ventileer mijn afkeer van de Islam regelmatig via Twitter en daarop krijg vaak reacties van moslims en hun sympathisanten. Dan volgen discussies die meestal eindigen met beschuldigingen aan mijn adres. Ik ben dan bevooroordeeld, een islamofoob, een racist, een enge man, een leugenaar enzovoort. Zelden komt men met inhoudelijke argumenten en wanneer dat gebeurt zijn ze meestal in de vorm gegoten van een versluierde jij-bak: de kruistochten, de inquisitie, de Bijbel, de 2de wereldoorlog en steevast de bezetting van 'Palestina'.

Omdat de beperking van de 140 tekens van een tweet het moeilijk maakt om een samenhangend verweer neer te zetten doe ik dat hier, zodat ik er in tweets gemakkelijk naar kan verwijzen.

De Islam is naar mijn mening een gewelddadige en intolerante godsdienst. Deze mening baseer ik op de volgende feiten.

Het geweld van de Islam.

De vroege verspreiding van de Islam over Noord-Afrika, het Iberisch schiereiland, het Midden-Oosten, de Kaukasus en Perzië geschiedde niet op een vreedzame wijze maar door snelle veroveringsoorlogen in de periode 622-750 AD. Zie: https://en.wikipedia.org/wiki/Early_Muslim_conquests

De verovering van het Indiase subcontinent besloeg een periode van de 12de tot en met de 16de eeuw en ging gepaard met een bloedvergieten op een onvoorstelbare schaal. Bronnen noemen 400 miljoen doden over een periode van 400 jaar.

Zie:

https://en.wikipedia.org/wiki/Muslim_conquests_on_the_Indian_subcontinent

https://themuslimissue.wordpress.com/2015/08/31/islamic-invasion-of-india-the-greatest-genocide-in-history/

https://www.youtube.com/watch?v=TMY2YV9WucY

Slag bij Poitier in 732 AD

Europa stond ook lang bloot aan Islamitische aanvallen. Spanje en Portugal waren al vroeg veroverd en vanuit Spanje vielen de moslims Frankrijk binnen. In 732 AD werden ze door Karel Martel bij Poitier verslagen. 

In latere eeuwen poogden de Turken hun macht in Europa uit te breiden. Na een periode van 300 jaar oorlog tegen het Habsburgse Rijk waren de Turken in 1683 AD tot aan Wenen genaderd. Daar werden ze door een combinatie van Habsburgse en Poolse legers definitief tot staan gebracht. Op de Balkan en Griekenland bleven de Turken nog lang de heerschappij voeren. Pas aan het begin van de 19de eeuw begon de greep van de Turken op Europa te verslappen. In 1821 begonnen de Grieken met hun onafhankelijkheidsoorlog die door de Turken met behulp van Egyptische troepen aanvankelijk in bloed werd gesmoord. In 1827 grepen de Russen, Fransen en Engelsen in en de Turken werden uit Griekenland verdreven. In 1830 werd het onafhankelijke Griekenland door het Congres van London erkend.

Slag bij Wenen 1683 AD

Men kan natuurlijk stellen dat deze veroveringsoorlogen door seculiere machtspolitiek gedreven waren zoals dat de laatste eeuwen in het Westen gebeurde. In het geval van de Ottomaanse (Turkse) sultans zal dat element waarschijnlijk wel meegespeeld hebben maar het feit dat na de veroveringen de Islam met dwang werd ingevoerd, inclusief de sharia wetgeving, en andersdenkenden in hun eigen land tweederangsburgers werden (voorzover ze niet werden uitgemoord), toont aan dat het doel wel degelijk islamisering was.

Over het tegenwoordige geweld van de Islam hoef ik nauwelijks iets te zeggen, sinds de aanval op de Twin Towers horen we dagelijks van terroristische aanslagen door moslims in praktisch de hele wereld.

Wat intolerantie betreft denke men aan de houding van heel veel moslims tegenover homo's, atheïsten, joden en christenen. Binnen de islam is sprake van een rabiate jodenhaat, in veel islamitische landen worden christenen vervolgd en vermoord.

Het geweld en het morele karakter van Mohammed.

De profeet Mohammed wordt door zijn volgelingen afgeschilderd als een bewonderenswaardige, moreel hoogstaande man wiens voorbeeld navolging verdient. Je denkt dan aan een een aardige, wijze en vreedzame figuur. De werkelijkheid is anders.

Mohammed hield zich enige tijd bezig met het overvallen van karavanen en was in die tijd dus eigenlijk een roverhoofdman.

Mohammed voerde als krijgsheer meerdere veldslagen aan. In 630 AD nam na een veldslag de stad Mekka in.

Nadat een Joodse groepering na een beleg was verslagen en ontwapend doodde Mohammed c.s. tenminste 600 mannen door onthoofding. De vrouwen en kinderen werden als slaven verdeeld onder de moslims. De vrouwen werden sex-slaven. Net als nu IS doet met gevangen vrouwen.

Mohammed trouwde met de vrouw van zijn geadopteerde zoon, nadat die van hem was gescheiden. De profeet had zijn ook op haar laten vallen en uit welbegrepen eigenbelang scheidde de vrouw van haar man en trouwde met Mohammed. Deze sputterde eerst een beetje tegen maar nadat Allah hem geopenbaard had dat het wat Allah betref in orde was stemde Mohammed toe en trouwde met met haar. Hier werd dus incestueus overspel achteraf goedgekeurd door Allah.

Deze geschiedenis toont aan dat Allah adoptie niet goedkeurt. De geadopteerde zoon van Mohammed was dus formeel zijn zoon niet en dus stond niets een huwelijk tussen diens ex-vrouw en Mohammed in de weg. Goddelijke gelegenheidswetgeving, waar de moslim nu nog steeds aan gehoorzamen. Het was goddelijke voorzienigheid om via dit huwelijk de moslims duidelijk te maken dat adoptie niet toegestaan is.

Dan is er nog het beroemde huwelijk van de profeet met het 6 jarige meisje Aisha, het huwelijk werd geconsumeerd toen het meisje 9 jaar oud was. Heden ten dage volgen nog talloze mohammedanen dit voorbeeld en nemen kleine meisjes tot vrouw.

Conclusie.

De Islam is een gewelddadige en intolerante ideologie die uit is op dominantie.
Mohammed was een gewelddadige figuur met seksuele praktijken waarbij men grote morele vraagtekens kan zetten. Hij is het voorbeeld van zijn volgelingen en hun gedrag wordt heden ten dage nog door dit voorbeeld beïnvloed en niet in gunstige zin.

Tenslotte.

Ik besef dat moslims zich aan het bovenstaande zullen ergeren. Het is niet mijn bedoeling. Ik wil alleen maar laten zien dat de afkeer van veel westerlingen ten aanzien van de islam veroorzaakt wordt door het beeld dat de islam van zichzelf schept.

Waarom ik in het bestaan van een Schepper geloof. (2)

Deze column dient als antwoord op de kritiek op mijn vorige blogpost van een Twitter-volger die anoniem wenst te blijven. Ik noem de bewuste twitteraar hier voor het gemak Xavier. Je kunt de originele reacties terug vinden in de Timeline van mijn Twitter account @JohnZuyderduyn. De discussie vond plaats op 3 juli 2016.

Xavier richt zijn kritiek op een aantal onderdelen van mijn tekst, ik herhaal hier de bewuste tekst gevolgd door de kritiek van Xavier en mijn antwoord daarop.

De tekst waarop Xavier kritiek heeft.
(0) De knal werd veroorzaakt door de ontploffing van een onvoorstelbaar heet punt met een oneindige dichtheid. Laat die laatste 2 woorden eens tot je doordringen, een "oneindige dichtheid'. Ik vertaal het als "niets".
(1) "Niets" kan niet de oorzaak van het eigen bestaan zijn want er is niets en bestaat dus niet.
(2) Wat niet bestaat kan niet iets laten gebeuren, want het bestaat niet.
(3) Het heelal, dat eerst niet bestond, kan niet het eigen bestaan veroorzaakt  hebben.
(4) Daarom moet er een schepper zijn.

De kritiek van Xavier en mijn antwoord daarop.
Xavier (0): Die vertaling is een keuze, om de rest van je verhaal op te laten steunen. Oneindige dichtheid is eerder 'alles' dan 'niets'. Dat punt van oneindige dichtheid bevatte dezelfde materie als het complete heelal vlak na de originele expansie. Aangezien atomen, waaruit moleculen zijn opgebouwd, nagenoeg "leeg" zijn, past al die materie in een 'punt van oneindige dichtheid', waarbij je 'punt' niet al te letterlijk dient te nemen. Dat leeg mag je wel letterlijk nemen, de wereld die wij waarnemen, is net zo leeg, net als de vaste stoffen die wij als solide en hard ervaren. Op dezelfde manier is er geen verschil tussen vloeistoffen en lucht die we inademen.

Mijn antwoord: je beschrijft wel veel maar wat wordt daar nu mee verklaard? De vraag blijft hoe al die onvoorstelbare massa materie in dat punt van oneindige dichtheid terecht is gekomen. Men kan zeggen dat het er altijd (eeuwig) in heeft gezeten maar dat roept nog veel meer vragen op. Voor mijn redenatie maakt het overigens niet uit, indien er sprake was van een scheppingsdaad die leidde tot de oerknal, dan kan men niet anders verwachten dan dat op dat moment alle materie in dat punt van oneindige dichtheid samengevat was. Hoe het daar terecht kwam is in mijn optiek het resultaat van de onnavolgbare scheppingsdaad. Dat ik het punt van oneindige dichtheid vertaal als 'niets' is zo beschouwd helemaal niet van belang.

Xavier (1): Definieer 'bestaan' maar eens.

Mijn antwoord: Het van Dale Groot Woordenboek van Nederlandse Taal, negende druk 1970, zegt onder bestaan: "in wezen zijn". In die zin gebruik ik de term "bestaan". In mijn betoog voldoet die betekenis naar behoren. Ik hou me als leek enigszins op afstand van de quantum mechanica theorie, om niet in wazige semantiek te vervallen.

Xavier (2 & 3): De punten 2 en 3 zeggen eigenlijk hetzelfde.
Verder weten we helemaal niet of het heelal eerst niet bestond. Zelfs als we zouden willen, konden we niet verder terugkijken dan tot vlak na de oerknal aangezien tijd zoals wij het begrijpen toen pas begon. Een gangbare theorie is bijv. dat het heelal achtereenvolgens krimpt en expandeert, als een opgeblazen ballon die leegloopt en weer volloopt, steeds opnieuw.

Mijn antwoord: Punt 2 stelt het algemene, punt 3 maakt het algemene specifiek, een normale wijze van redeneren.
De theorie van de oerknal wijst die explosie als het begin (en het ontstaan) van het heelal aan. Het probleem met de theorie is dat de eigenlijke oorzaak niet aangewezen kan worden. Net zoals jij deed (zie citaat hierboven) veronderstelt men dat de materie van het heelal in het punt van oneindige dichtheid samengebald was. Dat schuift de vraag naar begin en oorzaak alleen maar in tijd terug en een antwoord op die vraag blijft uit. Hetzelfde geldt voor de theorie van het expanderende en weer krimpende heelal. Wat was daar het begin en oorzaak? 
Een complicerende factor bij het punt van oneindige dichtheid is ook dat het instabiel was want het ontplofte. Het kan dus voor die ontploffing vanwege de instabiliteit niet lang hebben bestaan.

Xavier (4): Op basis van een zelfgecreëerde definitie of vertaling van de oerknal schep je voorwaarden voor een schepper. Dat is niet anders dan terug redeneren vanaf het punt waarop je wilt uitkomen, namelijk, 'ik geloof in een schepper'. Ik bedoel daar mee dat het niet uit de lucht komt vallen, dat is wat je wilde aantonen. Het is geen verrassende conclusie.

Mijn antwoord: Het bovenstaande punt van kritiek is zo onwaar dat ik het bijna als krenkend ervaar. Niets van de informatie die voorafgaat aan mijn 4 logische stappen heb ik verzonnen of op welke wijze dan ook gemanipuleerd. Ik citeer openbare bronnen. Het begrip 'oerknal' laat ik in de gangbare context staan en ik heb er niets aan veranderd. Mijn eigen inbreng begint bij "Laat die laatste 2 woorden eens tot je doordringen, een 'oneindige dichtheid', punt (0) ".
Dat ik op logische wijze iets wil aantonen ontken ik helemaal niet. Dat is volkomen legitiem. Ooit wel eens gehoord van de term "Quod erat demonstrandum"? Zo niet, zoek het eens op.

Tenslotte.
Het is er mij niet om te doen om in een discussie over 'God bestaat niet/wel' mijn gelijk te halen. Wat mijn voorgaande blogpost triggerde is de denigrerende toon waarop men bij Twitter-discussies vaak over gelovigen schrijft, alsof ze zonder uitzondering onnozele halve garen zijn. Ik wilde laten zien dat men over het bestaan van een schepper op logische wijze kan redeneren. Men hoeft het niet met elkaar eens te zijn maar een beetje respect voor elkaar is geen overbodige luxe.

Waarom ik in het bestaan van een Schepper geloof.

Naar aanleiding van een discussie met een aantal twitter-vrienden (Wim Aalten, Ton van Dam en Bata Milojevic) over het eeuwige "God bestaat niet" debat, kwam ik er toe mijn motivatie voor het geloof in een Schepper wat uitgebreider neer te zetten dan in een tweet mogelijk is.
Het is geen wetenschappelijk verhaal maar een logische verhandeling die hopelijk laat zien dat men niet volkomen van verstand beroofd hoeft te zijn wanneer men in een Schepper gelooft.

Ik ga er van uit dat het heelal een begin heeft, namelijk de oerknal. Het is een wetenschappelijke theorie die algemeen wordt aanvaard. De wetenschappelijke tegenhanger van de oerknal theorie is de Steady-statetheorie, die theorie gaat er van uit dat het heelal altijd heeft bestaan en altijd zal bestaan. Deze theorie heeft nog maar weinig aanhangers.

De theorie van de oerknal veronderstelt een begin van het heelal, dit was de Big Bang, die 13,8 miljard jaar geleden plaatsvond.

De knal werd veroorzaakt door een de ontploffing van een onvoorstelbaar heet punt met een oneindige dichtheid. Laat die laatste 2 woorden eens tot je doordringen, een "oneindige dichtheid". Ik vertaal het als "niets".

Nu mijn redenatie:

• "Niets" kan niet de oorzaak van het eigen bestaan zijn want er is niets en bestaat dus niet.
• Wat niet bestaat kan niet iets laten gebeuren, want het bestaat niet.
• Het heelal, dat eerst niet bestond, kan niet het eigen bestaan veroorzaakt hebben.
• Daarom moet er een schepper zijn.

Hiermee heb ik niet bewezen dat er een Schepper bestaat, ik hoop dat jullie die dit lezen zullen erkennen dat het geloof in een Schepper niet een dom bijgeloof is maar een idee dat door redelijk denkende mensen aanvaard kan worden.

Waarom ik geloof in de historische Jezus.

Ik reageer op beweringen dat Christus een mythologische figuur is die nooit bestaan zou hebben.

In mijn betoog gaat het uitsluitend om de historiciteit van Jezus Christus, over zijn boodschap zeg ik niets.

Historische aanwijzingen.

Er zijn historische aanwijzingen voor zijn bestaan. Ik noem er een paar:

De bekende Joodse historicus Flavius Josephus die kort na de dood van Christus geboren werd, schreef in zijn beroemde werk over de Joodse geschiedenis een passage over Jezus. 

Flavius Josephus schrijft ook over het optreden van Johannes de Doper, een tijdgenoot van Jezus, die zijn komst aankondigde. Voorts schrijft Josephus over de steniging van Jacobus, de broer van Jezus.

Ik heb een fraaie facsimile uitgave van de werken van Josephus.

De Romeinse historicus Cornelius Tacitus schrijft in het jaar 115 dat Christus geleden heeft onder de Romeinse gouverneur Pilatus. Tacitus had weinig op met christenen dus zijn verhaal kan niet als propaganda worden beschouwd.

Het bestaan van Pilatus wordt ook nog bevestigd toen archeologen een inscriptie met zijn naam vonden. De grafkist van Kajafas, de hogepriester die Christus voor Pilatus bracht is ook gevonden.

Gaius Suetonius Tranquillus (70-140 n. Chr) schrijft dat keizer Claudius de Joden uit Rome liet verdrijven omdat zij, op instigatie van een zekere “Chrestos” onruststokers waren.

Gaius Plinius Caecilius, Plinius de Jongere (61-114 n. Chr.), bevriend met de Romeinse keizer Trajanus, schreef:

“Zij (de christenen die terechtgesteld zouden worden voor hun geloof) hebben ook verklaard dat hun hele schuld of overtreding slechts hierin bestond: zij waren regelmatig voor de dageraad bijeengekomen om afwisselend verzen voor elkaar te zingen, ter ere van Christus als aan een god, en zich ook onder ede aan elkaar te verbinden, niet met enig misdadig doel, maar om zich te onthouden van diefstal, roof of overspel.”

Vroege Joodse bronnen, geen vrienden van de christenen, vermelden in de 2^de eeuw het optreden van Jezus. Geen propaganda dus.

Conclusie: op grond van historische, seculiere bronnen kan worden aangenomen dat Christus echt bestaan heeft.

Het Nieuwe Testament.

Een belangrijke bron over het leven van Jezus is het Nieuwe Testament (NT). Critici beweren dat dit geschreven is enkele honderden jaren na het leven van Jezus. Dat is aantoonbaar niet juist, zoals je hieronder kan zien.

Eusebius Pamphili (260-340 n.Chr), een Romeins historicus beschrijft de geschiedenis van de kerk en de ontwikkeling van het NT vanaf het leven van Christus. Geen tijdgenoot van Christus maar dat was Plutarchus ook niet van Alexander de Grote. Plutarchus schreef over Alexander 400 jaar na diens dood. Desondanks twijfelt niemand aan het bestaan van Alexander.

Eusebius baseert zich als historicus op door hem genoemde bronnen. Die bestaan nu helaas niet meer maar hij had ze kennelijk wel tot zijn beschikking. Hij noemt ondermeer de boeken van het NT en ook brieven en getuigenissen van vroege christenen en tijdgenoten van de apostelen.

Ik ben in het bezit van het boek van Eusebius, het is een indrukwekkend werk.

Twee auteurs van delen van het NT, de apostelen Petrus en Paulus worden door vroege kerkvaders, met name Ignatius (50-115), en Polycarpus die discipel van de apostel Johannes was (69-155), in het begin van de 2^de eeuw genoemd.

Ireneüs, bisschop van Lyon (100-140 n.Chr.), leerling van Polycarpus schrijft over het NT, hij noemt een de evangeliën en brieven met name.

Justinus Martyr (100-165) refereert aan de 4 evangeliën.

Conclusie: het NT bestond al aan het begin van de tweede eeuw (100 n.Chr.)

Hoe betrouwbaar zijn de overgeleverde teksten?

Ik bedoel hier niet de inhoud van de teksten maar de vraag in hoeverre ze de oorspronkelijk neergeschreven tekst benaderen.

De originelen (brieven en verslagen) zijn met de hand geschreven en circuleerden onder de toen bestaande gemeenten.

We beschikken niet meer over de originele manuscripten. Wat we hebben zijn duizenden fragmenten (kopieën van kopieën van originelen) die op verschillende tijdstippen op zeer uiteenlopende plaatsen zijn gevonden. Dat is een belangrijk gegeven want daardoor kan er geen sprake zijn van een centrale redactie van de teksten. De westelijke kerken hadden in het begin weinig  contact met de oosterse kerken en toch vinden we in beide gebieden dezelfde soort teksten.

Fragmenten die dezelfde tekstgedeelten bevatten, zijn vrijwel identiek. Eventuele verschillen worden gevormd door details maar veranderen de betekenis niet.

Met deze duizenden fragmenten kan men meerdere vrijwel identieke exemplaren van het NT samenstellen.

Vroege commentaren op het NT bevatten bij elkaar tienduizenden citaten. Met deze citaten kan men ook complete identieke NT’s samenstellen die overeenkomen met de exemplaren die aan de hand van fragmenten zijn samengesteld.

Conclusie: we kunnen vaststellen dat de gevonden teksten het origineel correct weergeven.

Aanwijzingen voor de ouderdom van de originele tekst.

In het NT zelf worden feitelijk zaken beschreven waaruit we kunnen afleiden wanneer die teksten geschreven zijn.

Christus voorspelde de vernietiging van Jeruzalem. Die vond werkelijk plaats toen de Romeinen in het jaar 70 de stad belegerden en na inname verwoestten. In het NT wordt dit feit nergens genoemd. Als het NT na het jaar 70 zou zijn geschreven dan hadden de schrijvers dit zeker vermeld als een vervulde profetie van Christus.

Het boek “De handelingen van de Apostelen” (in het NT), beschrijft onder andere de zendingsreizen van Paulus en diens gevangenschap in Rome. Paulus werd in het jaar 64 of  67 gedood. De Handelingen vermelden dit feit niet, wat doet concluderen dat het boek voor 64 is geschreven.

Alle brieven die met zekerheid aan Paulus kunnen worden toegeschreven kunnen niet anders dan voor diens dood in 64 of 67 geschreven zijn.

Is het NT niets anders dan een verzinsel?

Van meet af aan werden de christenen vervolgd en ter dood gebracht. Er viel aan het christen-zijn geen materiële winst te behalen en het was nog levensgevaarlijk ook. De apostelen moeten wel erg van hun zaak overtuigd zijn geweest. Of ze nu gelijk hadden of niet, zij waren er eerlijk van overtuigd dat ze de waarheid verkondigden.

Die overtuiging komt je bij het lezen van elke bladzijde met kracht tegemoet.

De brieven van Paulus bevatten vaak aandoenlijke details, hij schrijft bijvoorbeeld aan zijn leerling Timotheüs, wanneer deze naar hem toe zal komen, om zijn boeken en perkamenten mee te nemen en vooral zijn mantel want hij heeft het vaak koud.

Dit soort dingen verzint men niet om een brief met religieus onderricht, echt te laten lijken.

De apostel Petrus, leerling van Christus, geeft in een van zijn brieven commentaar op de brieven van Paulus. Dat geeft aan dat hij ze gelezen heeft. Ook weer zo’n detail waarvan je moeilijk kan aannemen dat het een paar eeuwen na Christus verzonnen is. Het geeft meer gewicht aan de authenticiteit van het NT.

De 4 evangeliën zijn door 4 verschillende personen geschreven. Het zijn in feite getuigenverklaringen over het leven van Christus. Ze verschillen in detail, niet in de grote lijnen. Dat is precies wat je verwacht van verschillende getuigen. Ieder neemt de gebeurtenissen waar op zijn eigen wijze.

De Handelingen van de Apostelen noemt alle sleutelfiguren die optraden vlak na de kruisiging van Christus en in de jaren daarna. Die sleutelfiguren schreven ook zelf epistels die in het NT zijn opgenomen en die harmoniëren met elkaar en met de Handelingen.

De Handelingen maken ook gewag van het verhoor van Paulus door Antonius Felix, Romeins gouverneur van Judea in die tijd. Paulus bleef gevangen en werd ook nog eens verhoord door de opvolger van Felix, Porcius Festus. Bij dat verhoor was ook koning Agrippa aanwezig. Van al deze figuren staat vast dat ze ten tijde van het leven van Paulus bestonden.

In de Handelingen wordt uitvoerig verhaald over de zendingsreizen van Paulus. Op een zo’n reis komt hij in Athene aan. Daar raakte hij in contact met een groep filosofen uit de Stoicijnse en Epicureaanse scholen. Een van hen, Dionysius werd door Paulus overtuigd en bekeerde zich tot het christendom. Eusebius Pamphili, die ik eerder aanhaalde, vertelt dat Dionysius de eerste bisschop van Athene werd. Hij baseert zich op een citaat van de bisschop van Korinthe, ook Dionysius genaamd, die rond 170 n.Chr. leefde.

Conclusie: het NT testament is geschreven door tijdgenoten die elkaar kenden en hun getuigenissen en hun religieus onderricht komen grotendeels overeen. Daaruit concludeer ik dat het NT authentiek is. Ik zeg niet dat het waar is, ik zeg alleen dat het geschrift authentiek is.

Samenvatting:

1. Meerdere seculiere bronnen maken niet lang na zijn dood melding van Christus. Op grond daarvan erkent de meerderheid van historici zijn bestaan.
2. Het Nieuwe Testament is kort na het leven van Christus tot stand gekomen en geschreven door zijn tijdgenoten. Dat kan worden geconcludeerd doordat het NT al vroeg werd genoemd en door de inhoud zelf.
3. Door de veelheid van tekstfragmenten waaruit meerdere identieke NT’en kunnen worden samengesteld, kunnen we aannemen dat dezen de originele tekst dicht benaderen.
4. Het NT wekt een onmiskenbare authentieke indruk. De schrijvers geloofden wat zij meenden gezien en beleefd te hebben.
5. Op grond van het voorgaande kan het NT als een geldige bron worden beschouwd voor de historiciteit van Christus. Hij heeft dus echt bestaan.